ŞƏHİD SƏRHƏNG - ƏKBƏR HƏBƏŞİ

1324 - 1345 - ci illərdə (1945 - 1946) Azərbaycan hərəkatı bir də ona görə həqqiqi xalq hərəkatı adlanır ki, burada təkcə kəndlilər, fəhlələr, aşağı rütbəli dövlət məmurları, əsnaf, kiçik maliklər deyil, hətta milli burjua nümayəndələri də iştirak etmişlər.Azərbaycanın məşhur tacirlərindən Hacı Məhəmmədhüseyn Həbəşinin oğlu sərhəng (polkovnik) Həbəşinin Azərbaycanın Xalq Qoşunları sırasında xidmət etməsi bu cəhətdən diqqətəlayiqdir.

Əkbər Həbəşi Tehranın hərbi zabitlik məktəbinin piyada hissəsini qurtsrmış,İran ordusunun müxtəlif hərbi hissələrində xidmət etmiş təcrübəli, bacarıqlı zabitlərindən biri idi.…

Ətraflı

Muxtariyyət məsələsi və əncüməni əyaləti

Tehranın dad - fəryadı yersizdir.Bu dad - fəryad İran millətinin deyil, məmləkətin əsarətindən sui- istifadə edənlərindir ki, hovçuluqla, bizim başladığımız milli işi əsərsiz qoymaq istəyirlər. Demokratik bir ölkədə əhzab və əqaid azaddır.

Əhzab öz fikir və əqidələrini istədikləri kimi yazıb intişar verə bilərlər.Bu günə qədər vətənimizin Federativ və ya Xodmuxtar əyalətlərindən təşkil edilməsi məsələsinin öz məramnamələrində yazan cəmiyyətlər az olmamışdır.Hətta Seyid Ziyanın Şəairi - milli adı altında yazıb intişar verdiyi elamiyyədə açıqdan- açığa İranın müttəhid dövlətlər halına salınması irəli sürülmüşdü.Bu gün bizim əyalət əncüməni vasitəsi i…

Ətraflı

QƏHRƏMAN XANIM - XAVƏR QƏHRƏMANİ

"Uşaqlıq illərimi Güney Azərbaycanın ən gözəl dilbər guşələrindən biri olan Qaradağ məhalında keçirmişəm.İlk kövrək qədəmlərim gözəl Qaradağın əlvan çiçəkli çəmənlərində, qartal dimdikli qayalarında, barlı - bəhrəli bağlarında, qoynu qalın meşəli, zirvəli dağlarında, ayna kimi parlaq yarpız ətirli buz bulaqlarında bərkiyib"- deyə Xavər xanım Qəhrəmani həqiqətən adına yaraşan bir qəhrəman idi.

Xavərin yaşayış yeri Aslanduz idi.Onun gənclik illərində Azərbaycsn Demokrat Firqəsinin günəşi parlayıb yurdumuzu işıqlandırdı. Xavər xanım bir çox azadə insanlar kimi Azərbaycan Demokrat Firqəsinin təbliğatçısı kimi kəndləri, obaları dol…

Ətraflı

QULAMHÜSEYN SAEDİ

(1936 - 1985)

Qulamhüseyn Ələsgər oğlu Saedi 1936 - cı il yanvarın 14 - də Təbriz şəhərində anadan olmuşdur.İlk və orta təhsilini Təbrizin " Bədr" və "Mənsur" məktəblərində başa vuran Saedinin təhsil aldığı vaxtlarda ilk hekayələri "Daneşamuz" həftəlik dərgisində,"Yıxılmayanlar" romanı isə " Kəbutəre solh"dərgisində nəşr olunub. İctimai - siyasi fəaliyyətinə görə şah rejimi tərəfindən həbs edilir.Bir neçə aylıq istintaqdan sonra fəaliyyətində qanuna zidd heç bir şey tapmadıqlarından onu həbsdən azad etmək məcburiyyətində qalırlar.

20 yaşında Təbriz Universitetinin Tibb fakültəsinə qəbul olunan Qulamhüseyn Saedi təhsil aldığı müddətdə …

Ətraflı

AZƏRBAYCAN MİLLİ HÖKUMƏTİ

(1945 - 1946)

TƏBRİZDƏ AZƏRBAYCAN MİLLİ MƏCLİSİ

VƏ ONUN FƏALİYYƏTİ

1324 - cü il.(1945)

Azərbaycan xalqı milli istiqlaliyyət və azadlıq uğrunda mübarizə nəticəsindı 1945 - ci il dekabrın 12 - də (21 Azər 1324 - cü il) Təbriz şəhərində milli məclisi təsis etdi.Milli istiqlaliyyət və azadlıq uğrunda mübarizə Rza şah hökumətinin süquta uğraması ilə daha geniş, daha uğurlu şəkil aldı.Azərbaycan Demokrat Firqəsi müstəqil bir dövlət kimi deyil, Azərbaycsn xalqına İran daxilində milli muxtariyyət verilməsi tələbini irəli sürdü.Bu şüar dövrün vəziyyəti ilə bağlı olaraq tənzimləndi.Azadlıq və demokratiya uğrunda mübarizə prosesində milli məclisin yaradılması məsələsi ortaya yeni bir mö…

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azabdlıq Layihəsi)

on doqquzucu hissə

Məhəmmədhüseyn Yəhyai

Günəş ilinin 4-cü onilliyində ölkənin iqtisadi inkişafı, artan neft gəlirləri ilə birlikdə ictimai strukturda əsaslı dəyişikliklərə səbəb oldu. Şəhərləşmə günü-gündə artmağa başladı. Demək olar ki, ucqar əyalətlərin iqtisadiyyatda iştirakı və bazarın genişlənməsi, ölkənin ümummilli gəlirininyüksəlməsinə gətirib çıxadı. Gənc kütlələr yeni qurulan fabrik və müəssisələrdə iş axtarmaq üçün böyük şəhərlərə, xüsusən də Tehrana axın edirdilər. Onların əhəmiyyətli bir qismi şəraiti az olan şəhərlərin kənarlarında məskunlaşdı. Ətraf əyalətlərdə yeni hərbi kazarmaların, təhlükəsizlik təşkilatlarının qurulması ilə bürokratiya v…

Ətraflı

 Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azabdlıq Layihəsi)

on səkkizinci hissə

Dr: Məhəmmədhüseyn Yəhyai

İran Tudə Partiyası ilə Azərbaycan Demokrat Partiyası arasında birlik böhranı hələ bitmədən

Partiya digər böhranlarla üzləşdi. Xüsusilə dünya kommunist hərəkatında nəzəri cəhətdən fikir ayrılıqlarından yaranan böhranı göstərmək olar. Demək olar ki, Çin Xalq Respublikası rəhləri ilə Sovet İttifaqı rəhbərləri arasında yaranan fikir ayrılığı partiya daxilində öz təsirini buraxdı. Sovet Kommunist Partiyasının 20-ci qurultayında (1956) qeyd olunan fikir ayrılıqları hələ də bəzi solçu qüvvələr tərəfindən tənqid olnurdu. Bu fikir ayrılığı baxışın, metodla…

Ətraflı

21 AZƏR FƏDAİSİ ƏLİ ƏKBƏR SABİRİ

(1894 - 1946)

"Mən ölümə baş əymirəm, ölüm mənə təslim olur."

ƏLİ ƏKBƏR SABİRİ

İllər ötsə də vətən və xalq azadlığı uğrunda canlarını qurban vermiş igidlərin xatirəsi unudulmur. Zaman keçdikcə onlar daha da şöhrətlənir və qəhrəmanlıq rəmzinə çevrilirlər.Haqqında söhbət açdığımız mərd mübarizin də həyat dastanı belə bir proloqla başlanır:" Mən yaşayıram xalqım və vətənim üçün, öləcəyəm xalqım və vətənim üçün!" Doğrudan da belə oldu. Əli Əkbər Sabiri öz ömrünü Azərbaycan xalqının azadlıq və istiqlalı uğrunda mübarizəyə həsr etdi və bu müqəddəs qayə üstündə öz canını, belə əsirgəmədi.Sabiri həyata six bağlı olan, yaşamağı qiymətləndirməyi bacaran, nikbin, dostlarına …

Ətraflı

"ŞƏHİDLƏRİN QANI İLƏ SUVARILAN AZADLIQ AGACI GƏLƏCƏKDƏ DAHA ÇOX BAR VERƏCƏKDİR."

MƏHƏMMƏDƏMİN AZADVƏTƏN İSMAYIL İQBAL

(1913 - 1946)

İsmayıl İqbal 1292 - ci şəmsi ilində (1913) Xoy şəhərində anadan olmuşdur.İsmayıl uşaq ikən mədrəsəyə getməyə başlasa da ictimai,iqtisadi məhrumiyyətlər onun da dərs oxumasına mane olur.O, hələ gənc ikən böyük bir ailəni maddi yaşayış vəsaitlə təmin etmək üçün işləməyə başlayır.İsmayıl həyata göz açar - açmaz onun min cürə çətinlikləri ilə, maddi və mənəvi məhrumiyyətlərlə üz - üzə gəlir.Lakin bu məhrumiyyətlər onu əminsizliyə, məyusluğa deyil, bunları doğuran səbəblərə qarşı böyük ümid və arzu ilə vuruşmağa dəvət edir.…

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azabdlıq Layihəsi)

on altıncı hissə

Dr: Məhəmmədhüseyn Yəyai

İran Tudə Partiyasının Moskvada keçirilən yeddinci geniş plenumunun keçirilməsindən illər öncə İran Tudə Partiyası Mərkəzi Komitəsi tərəfindən Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinə çoxlu məktublar yazılıbdır Bu məktublarda partiya ilə firqənin birliyin zəruriliyi vurğulanmışdır. O məktublarda hətta Azərbaycanda, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin mövcudluğu və gizli fəaliyyəti İran Tudə Partiyasının fəaliyyətinə kölkə saldığı yazılmışdı.

Nəzərə gəlir ki, İran Tudə Partiyasi Azərbaycandan geniş məlumatı olmadığı üçün onu düzgün …

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azabdlıq Layihəsi)

ondördüncü hissə

Dr: Məhəmmədhüseyn Yəyai

Dördüncü geniş plenumun sonuncu günündə Azərbaycan Demokrat Firqəsi ilə İran Tudə Partiyasının birləşməsi partiyanın Mərkəzi Komitəsinin bəzi üzvləri tərəfindən xatırlalanarkən bir qrup partiya kadrları, xüsusən də zabit üzvlərin kəskin etirazına səbəb olduə Plenomun sonunda gələcəkdə böhrandan çıxış yolu üçün olunan tövsiyələrə əsasən mərkəzi komitənin İcraiyyə heyəti hər dörd aydan bir plenomun təşkil etməyə məcburdur. Lakin bu mövzu əvəzinə onlar Azərbaycan Demokrat Firqəsinin yaranmasından bu günədək gördüyü işləri tənqid etməyə başladılar. Partiyanın mərkəzi komitəsinin üzvlərinə təzyiq etmək məqsədilə yeni…

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azabdlıq Layihəsi)

onüçüncü hissə

Dr: Məhəmmədhüseyn Yəyai

Partiya və firqə özəklərində Azərbaycan Demokrat Firqəsinə qarşı müxalifət artmaqda idi və partiya yönümlü gənc zabitlər bunu hər zamankindən daha çox təşviq edirdilər. Halbuki Bakıda və Azərbaycanın digər şəhərlərində mühacirlərin təşkilatlanmasında nisbi sabitlik yaranmışdı, firqə miqrantlarının bir qismi təhsil almağa, digərləri isə işlə başlamışdılar. Partiya mühacirlərinin çoxu Moskva və digər respublikalarda yaşayırdılar, onların vəziyyəti hələ istabil deyildi. Ona görə də  narahat halda öz şəraitlərindən şikayətlənirək firqənin daxili işlərinə müdaxil edirdilər. Bəzən də firqə daxilindəki partiya zabitləri …

Ətraflı

21 AZƏR HƏRƏKATININ FƏDAİLƏRİ

MƏHƏMMƏDƏMİN AZADVƏTƏN

Məhəmmədəmin Azadvətən Urmiyənin Nazlıçay mahalındandır.O, əvvəllər qədim üsulda, sonra Urmiyə şəhərində ibtidai məktəbi oxumağa başlamış, lakin öz təhsilini axıra qədər davam etdirə bilmir.Bir çox cavanlar kimi Məhəmmədəmin də iqtisadi çətinliklər üzündən təhsildən məhrum idilər.O,hələ cavan ikən ictimai mübarizə meydanına qədəm qoymuş, Rza xanın xalqın mənafeyinə zidd siyasətini və məqsədini əhali içərisində ifşa etmişdir.1933- cü ildə (1312) Urmiya qoşun fərmandehi tərəfindən tutulub bir müddət Urmiyada həbsxanada saxlanıldıqdan sonra ömürlük olaraq Zəncana sürgün olunmuşdur.Zəncanın nəzmiyyə idarəsi və fərmandarlığı Azadvətənin siyasi fəaliyyətinin qarşısını al…

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azadlıq Layihəsi)

onbirinci hissə

Dr: Məhəmmədhüseyn Yəhyai

Firqə üzvləri habelə ev sahibi (Sovet Azərbaycanı mühacirlərə ev sahibliyi edirdi) arasında gedən intiraqlar, gileygüzarlar, gərginliklər, bəzən də yersiz ittihamlar zaman ötdükcə azalıb və nisbi sabitlik yarandı. İstedadlı Azərbaycanlı mühacirlər mədəniyyət və dil birliyindən istifadə edərək şeir və ədəbiyyat yaradıçılığı başladılar. Bu üzdən də  Azərbaycan şair və ədibləri arasında özlərinə mövqe qazandılar. Onlar arasında Balaş Azəroğlu, Mədinə Gülgün, Həkimə Bluri, Söhrab Tahir, İsmayıl Cəfərpur Səlması və s. Kimi görkəmli ictimai xadimlər meydana çıxdı. Onların  arasından onlarla gözəl nəsr yazıçısı və jurnalist…

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azadlıq Layihəsi

(doqquzuncu hissə)

Dr. Məhəmmədhüseyn Yəhyai

Təcavüzkar Tehran ordusunun Azərbaycana gəlişi ilə bölgədə milli hökumət dövründə yaranan  siyasi, iqtisadi, sosial sabitlik və təhlükəsizlik pozuldu. Minlərlə adam həbs və edam edildi, minlərlə adam cənub şəhərlərinə sürgün edildi. Eyni zamanda zorakılıq, edam və həbsdən qorunmaq üçün gizli şəkildə minlərlə uzaq şəhərlərə və Tehrana qaçdı. Başqa bir qrup isə ölkəni tərk etmək məburiyyətində qalaraq Sovet Azərbaycanına(bugünki Azərbaycan Respublikasına) mühacirət etdi. Tarixə həkk olmuş və məzlum Azərbaycan xalqının qəlbində gizlənmiş bütün bu düşmənçiliklərə baxmayaraq, yenə də bir qrup Tehran meyilli ziyalı, siy…

Ətraflı

İran Tudə Partiyası Mərkəzi Komitəsinin sədri

Yoldaş Əli Xəvarinin həyatı sona çatması münasibətilə

Azərbaycan Demokrat Firqəsi Mərkəzi Komitəsinin Bəyannatı!

Hörmətlı həmvətənlər !

  İran Tudə Partiyası Mərkəzi Komitəsinin bəyanatına əsasən, xəbərimiz oldu ki  ölkəmizin yorulmaz mübariz  və görkəmli inqılabçısı Yoldaş Əli Xavəri ürək çatışmazlığı səbəbindən 2021-ci ilin mart ayının 19-da  cümə günü həyatı sona çatmışdır. Yoldaş Əli Xavərinın ölümü İran inqilabı hərəkatı, xüsusi ilə də ölkənin fəhlə və zəhmətkeş sinfinin mübarizəsi üçün əvəzolunmaz bir itki sayılır. O elə azadlıqsevən mübarizlər nəslindən idi ki səksən  ilə yaxın istibdada, haqsızlığa və istismara qarşı mübarizənin ön c…

Ətraflı

Azərbaycanın Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azadlıq Layihəsi)

Beşinci hissə

Dr.Məhəmmədhüseyn Yəhyai

Aylar öncə Azərbaycana hərbi hücumlar planlaşdırılmışdı. Pişəvari başda olmaqla milli hökumətin bəzi səlahiyyətli şəxsləri bundan xəbərdar idilər. O, Qəvam və Tehranın mürtəce hakimlərinin vaxtı tələf etmələrini bilirdilər. Eyni zamanda "Müzəffər Firuz" ilə Pişəvəri arasındakı 15 maddədən ibarət imzalanmış müqavilənin icra olunmasına çalışaraq, israr etdilər. Azərbaycanın Milli Hökuməti Aərbaycan xalqı aras;nda geniş və önəmli sosial bazaya sahib olduğu üçün müəyyən dərəcədə xalqı asanlıqla səfərbər edib və təşkilandıra bildi. Lakin Azərbaycanın siyasi taleyi yalnız o coğrafiyada müəyyənləşmirdi və Azərbaycan Milli Hö…

Ətraflı

8  Mart Dünya Qadınların mübarizə həmrəyliyi Günü

münasibətilə Azərbaycan Demokrat Firqbəsinin bəyanatı

Əziz həmvətənlər, ölkəmizin mübariz qadınları!

8 Mart ( isfənd ayının 18-i) qadınların Beynəlxalq Həmrəylik Günü sayılır. Bu gün dünyanın müxtəlif ölkələrində qadınların qadın olduqları üçün onlara olan hər cür ayrıseçkiliyə və hüquq bərabərsizliyinə qarşı apardıqları mübarizənin anım günüdür.

Dünya Qadınların mübarizələri üçün Beynəlxalq Həmrəylik Gününün formalaşması, qadınlara məxsus peşə hədəfləri kişi və qadın fəhlələrinin ümumi hərəkatı ilə paralel olaraq bərabər əmək haqqı verilməsi kimi işçi qadınların hərəkatının ortaya çıxması və inkiaf e…

Ətraflı

Dr. Məhəmmədhüseyn Yəhyai

Azərbaycan Demokrat Firqəsi (Bitməmiş Azadlıq Layihəsi)

üçünü  hissə

Qəvamü-səltənə sürətlə müəyyən məqsədyönlü bir seçimlə öz koalisiya dövlətini təşkil etdi. (23 yanvar 1946-cı il, 7 yanvar 1947-ci il ) Sonra isə on dördüncü İran parlamenti bunun lehinə səs verdi. Bunun ardınca Qavam Müttəfiq Dövlətlərin başçılarına telegramlar göndərərək Sovet rəsmləri ilə danışıqlar aparmaq üçün Moskvaya  səfər etməsini bildirdi. O, bir qrup əməkdaşları ilə birlikdə Sovet xüsusi təyyarəsində Moskvaya getdi. Əlbəttə səfərə çıxmazdan əvvəl müavini olan İngiltərədə təhsil almış Müzəffər Firuza lazımı tapşırıqları verdi. Azərbaycan Demokrat Firqəsinin və Azərbaycan Milli Hökumətinin bəzi rəhbərləri il…

Ətraflı

Günəşli yaz yarpaqları

ـ Xatirələr ـ

 Əli Tudeh

Proloq

Ətrafımızda cəryan etmiş mühüm hadisələrin demək olar ki, əksəriyyəti hələ də yadımdadır. Sanki bu hadisələr heç də dünən deyil, elə bu gün baş vermişdir. Hətta bu hadisələrin əbədiləşmiş xatirələri uzun illərin zehnində üst-üstə salmış əlvan naxışları altında itib batmışdır.

1946-cı ilin baharında Azərbaycan milli hökuməti İran tarixində ilk dəfə Təbrizdə dövlət filarmoniyasını açdı. Məni bu təzə sənət ocağına müdir təyin etdilər. O zaman mənim cəmi iyirmi iki yaşım vardı. Flarmoniyada çalışanların da əksəriyyəti gənclər idi. Ancaq bu sənət ocağının az müddət içərisində nələrə qadir olduğunu xalqımız öz i…

Ətraflı

II Dünya mühribəsindən sonra İranda gedən siyasi-ictimai Prosseslərə

və Azərbaycan Demokrat firqəsinin yaranma səbəblərinə bir baxış

 Ölkəmizin tarixində 21 Azər hərəkatı ən önəmli siyasi hadisə sayılır. Ölkədə bu tarixi hadisə dərin sosial dəyişikliyə səbəb ola bilərdi. İranda siyasi, iqtisadi və sosial geriliyə son qoya bilərdi. İranın son 100 illik tarixi ölkənin müstəqillik, azadlıq və sosial ədalət üçün orada yaşayan xalqlar, xüsusilə qeyrətli Azərbaycan xalqı tərəfindən fədakarlıqla aparılan mübarizə ilə doludur. Onlar bu yolda çoxlu qurbanlar vermişlər. Tarixin müəyyən mərhələlərində Xalqın mübarizəsi mürtəce və avtoritar hökumətləri geri çəkilməyə məcbur etmiş. Son illərdəki ictimai-siyasi hərəkat və inq…

Ətraflı

  Gülüşü üzündə donmuş təkrarsız Azərbaycan  parodisti

əqdimli  radio kanallarına xas  kəlmələri və musiqini də səsləndirirdi Bu keyfi  bizə  yaşadan, eləcə  də tanınmış  aktyorlarımızı,müğənnilərimizi parodiya edən cəsarətli  cavan oğlan- Politexnik  İnstitutunun  məzunu - Həsən Cəbrayılov  idi.Sonralar onu  necə  deyərlər,gözüm,qulağım arasa da görmürdüm.Nəhayət  ki,illər  ötdükdən sonra onu

“İranlı Mühacirlər Cəmiyyəti” İctimai Birliyində keçirilən  tədbirdə görüb,sevindim.

H.Cəbrayılov 1949-cu ildə nayın  1-də Tehranda dünyaya gəlib. Dörd  ildən  sonra  ailəsi ilə birgə Bakıya köçürlər. 1964-cü ildə Bakıdakı 39 saylı məktəbdə orta təhsil…

Ətraflı

Firidun İbrahimi haqda xatirələr

(Azərbaycan və İranın milli azadlıq qəhrəmanı Firidun İbrahimi mənhus Məhəmmdrza şahın səltənəti dövründə siyasi mübarizlərin simvolu, qabaqcılı olaraq xalqın azadlığı yulunda özünü fəda etdi.)

İqtisasiyyat və mədəniyyət baxımından inkişafda olan gözəl Astara şəhəri Rzaxan hakimiyyəti dövründə geriləməyə başladı. Gəmilər bu şəhərinin sahilinin önündən keçərkən onu alqışlamaq üçün fit çalırdılar, Gəmilər Astara limanında nadir halda boşaltmaq və yükləməyə dayanırdılar. Bəzi vaxtlar ləngər saldıqda onun ardıcıl fit səsi əhalini ora dəvət edirdi. Bir çox qadın, kişi, kiçik və böyük uşaqlar dənizə tərəf axışırdılar. Mən də hələ məktəbə getməyən  kiçik bir uşaq olaraq …

Ətraflı

Səhənd sərabı

15 noyabır 2019

Təcrübəni təcrübə etmək özü yanlışlıqdır!

Əsas məsələyə keçmədən öncə icazə verin ki,  yaxın aylarda baş vermiş hadisələrlə əlaqədar bir neçə ittilaiyəyə və xəbərə istinad edərək öz fikirlərimi nəzərinizə çatdırıb və sonra isə keçək əsas mətləbə.

06 iyul 2019  ( 1398 tir ayı 16) on-onbeş ayıdatı olub və ya olmayan adamın iştiraki ilə , onlardan isə bir neçə nəfərinin ADF-nin və İMC cəmiyətinin sıravı üzvi və ya sabiq üzvi olmaqla bərabər iki-üç nəfər qeyri fəaal firqənin mərkəzi komitəsinin üzvlərindən ibarət öz başına və rəhbəriyyət tərəfindən heç bir hiquqi dayağ olmadan  ”firqənin plenomı ” adı altında iclas keçirib və özlərini A…

Ətraflı