QULAMRZA DƏBİRNİYA
Qulamrza Dəbirniya Tehranın hərbi əfsərlik (zabitlik) məktəbini qurtararkən məmləkətin azadlıq və istiqlalını müdafiə etdiyinə and içmişdi və bu niyyətlə də əfsər olmuşdu.Lakin Rza xan diktatorluğunun yıxılması ilə bütün ölkədə azadlıq hərəkatının yüksəlməsi şahənşahlıq qoşunu daxilində də böyük intibaha və dəyişikliklərə səbəb oldu.Bu intibahda Qulamrza Dəbirniyanın da niyyəti mahiyyətcə dəyişdi və o, Hizde Tudə İranın bayrağı altında İran xalqlarının azadlıq və ist…
HÖKUMƏ BİLLURİ
(1926 -2000)
Cənubi Azərbaycanda müasir demokratik poeziyanın yaranması və inkişafında görkəmli xidmətləri olan şairlərdən biri də Hökumə (Həkimə) Billuridir.Hökumə İbrahim qızı Billuri 1926 - cı il martın 3 - də İranın Zəncan şəhərində dəmirçi ailəsində anadan olmuşdur.O, orta təhsilini 1933 - 1943 - cü illərdə Zəncanda "Azəri" məktəbində almış və həmin məktəbi bitirdikdən sonra orada müəllimlik etmişdir.Qızlar məktəbində oxuduğu illərdə mütaliəyə həvəs göstərmiş, ş…
AZADLIQ HƏRƏKATININ GÖRKƏMLİ XADİMİ
NURULLA YEKANİ
(1878 -1947)
Öz cəsarət və mərdliyi ilə məşhur olan qocaman inqilabçı Nurulla Yekani 1358 -ci şəmsi ilində ( miladi 1878) Mərənd məntəqəsinin Yekanat mahalında anadan olmuşdur.Hələ əsrimizin ilk illərində İran xalqlarının istibdada, zülmə və istismara qarşı başladıqları Məşrutə hərəkatı açıq fikirli və mütərəqqi ideyalarla yaşayan Nurulla Yekaninin diqqətini cəlb etmişdi.Məşrutə hərəkatı başlanan kimi Yekani də Heydər Əmioğlu,…
BALAŞ AZƏROĞLU ABİZADƏ
(1921 - 2011)
Azərbaycanın Xalq şairi Balaş Azəroğlu Cənubi Azərbaycanda müasir demokratik ədəbiyyatın yaranması və inkişafı sahəsində misilsiz xidmətləri ilə diqqəti cəlb edir.Onun poetik yaradıcılığında Cənubi Azərbaycan fəhlə və kəndlilərinin inqilabi mübarizəsi, ağır həyatı, vüsal həsrəti, arzu - istəyi, sabaha dərin inamı, digər tərəfdən Sovet Azərbaycanında xalqın bəxtiyar həyatı, sülh, əmin - əmanlıq uğrunda mübarizəsi əlvan boyalarla təsvir olunmuşdu…
21 Azər hərəkatının sərhəng (polkovnik) fədaisi
ƏLİ ŞƏMİDƏ
ƏIi İsmayıl oğlu Şəmidə 1915 - ci ildə Ənzəli şəhərində ( Pəhləvi ) fəhlə ailəsində anadan olmuşdur.Milliyyətcə azərbaycanlıdır.1931 - ci ilin əvvəlində İran Xalq Partiyasının gizli təşkilatının üzvü olub, həmin ilin axırlarından həbsə alınıb 10 il həbs cəzasına məhkum olunmuşdur.Üç il Rəşt zindanında, 7 il isə Tehran həbsxanasında qalmışdır.Həbsdən azad olduqdan sonra ömürlük İsfahan şəhərinə sürgün olunmuşdur.…
21 AZƏR HƏRƏKATININ ŞƏHİDİ
YƏHYA ŞEYXİ
Yəhya Həbib oğlu Şeyxi 1300 - nci şəmsi ilində (1921 - ci il miladi) Ərdəbil şəhərində yoxsul bir ailədə anadan olmuşdur.O, hələ uşaq ikən atası ölür, ailənin yaşayış vəziyyətinin çətinləşməsi - nə baxmayaraq Ərdəbildə ibtidai təhsil ala bilir
və öz doğma şəhərində orta məktəb olmadığı üçün Tehrana getmək məcburiyyətində qalır.Lakin Tehran şəhərində də bir sıra maddi və ictimai məhrumiyyətlər, dü…
SEYİD YUSİF MÜRTƏZƏVİ
(1916 -1946)
Seyid Yusif Mürtəzəvi 1916 - cı ildə Bəndər - Ənzəli şəhərində azərbaycanlı ailəsində anadan olmuşdur.Orta təhsilini Ənzəli şəhərində bitirmiş, Tehranda isə Ali hərbi məktəbə daxil olmuş, 1937 - ci ildə oranı bitirmişdir.1945 - ci ilə qədər İranın piyada qoşun bölmələrində zabit kimi xidmət etmişdir.
Qoşunda cərəyan edən fəsad, xüsusilə qoşunun hərbi texnikasının Amerika müstəşar- larının ixtiy…
Azərbaycan Milli Hökumətinin sərhəngi
(polkovniki) ƏLİ NƏVAİ (1915 - 1983)
Azərbaycan Milli Hökumətinin sərhəngi, Ərdəbil vilayəti Xalq Qoşunlarının başçısı Əli Nəvai 1915 - ci ildə Tehran şəhərində anadan olmuşdur.Atası Məhəmmədqasım Hadı oğlu dövlət qulluqçusu olmuşdur.Anası isə evdar qadın olmuşdur.1919 - cu ildən 1926 - cı ilədək ibtidai məktəbi və 1934 - cü ildə orta hərbi məktəbi bitirmişdir.İran qoşun hissələrində 1936 - cı ildən 1942 - cı ilədək işləmişdir.Qoşunda axır…
MƏŞRUTƏ HƏRƏKATININ BAYRAQDARI
HÜSEYN XAN BAĞBAN
Hüseyn xan Bağban 1250 - ci şəmsi ilində (miladi 1871 - ci il) Təbrizin 12 km.yaxınlığında yerləşən Sədrud qəsəbəsində Kərbəlayi Məhəmmədəlinin ailəsində anadan olmuşdur.Kərbəlayi Məhəmmədəli ailəsi ilə birlikdə Təbrizə köçür və "Liləva" məhəlləsində yaşayır (Bu məhəlləyə xalq arasında"Hacı Mirzə ağa Fərşçi" məhəlləsi də deyilirdi).
Məşrutə inqilabına qədər Təbri…
AZƏRBAYCAN MİLLİ HÖKUMƏTİNİN ŞƏHİD
GENERALI MİRZƏ RƏBİ KƏBİRİ
Azərbaycan xalqının görkəmli dövlət xadimi Mirzə Rəbi Hacı Mir İsaq oğlu Kəbiri 1268 - ci şəmsi ilində (miladi 1889 - cu ildə) Marağa şəhərində mütərəqqi mülkədar - ruhani ailəsində anadan olmuşdur.O, Marağada ailə daxilində xüsusi müəllim vasitəsilə oxumuş, nəhayət, Təbriz və Tehran şəhərlərində öz təhsilini təkmilləşdirmişdir.Lakin, o bununla kifayətlənməyərək şəxsi mütaliə yolu ilə də həmişə özünün bilik …
HƏBİB SAHİR( ÜLKƏR)
(1903 - 1988)
Cənubi Azərbaycanın görkəmli şairi Mir Həbib Sahir (Ülkər) 1903 - cü ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdur.Babası Miyananın Tərk kəndindən Təbrizə köçmüşdür.Atası Mir Qəvam Sahir Məşrutə zamanı, Həbib Sahir 5 yaşında olanda, oğurlanıb və öldürülmüşdür.Həbib Sahirin həyatı son dərəcə uğursuz olmuşdur. Uşaqlıq və gənclik illəri Təbrizin Sürxab məhəlləsində keçmiş Həbib Sahir ilk təhsilini mollaxanada almışdır.…
21AZƏR HƏRƏKATININ FƏDAİ ŞAİRİ
MƏHƏMMƏD BAĞIR NİKNAM
(1921 -1946)
Mübariz fəhlə - şair 1921 - ci ildə (şəmsi ili 1300- cü il) Təbrizdə dəmirçi ailəsində dünyaya gəlmişdir.O, 5 - 6 yaşlarında yetim qalmış və dayısının himayəsində yaşayaraq kibrit karxanasında işləməklə keçinmişdir.Niknam yaxın yoldaşı Mahmuddan yazıb - oxumağı öyrənmiş, sonra böyüklərə məxsus məktəbdə molla yanında və nəhayət "Nizami" mədrəsəsin-
CƏFƏR MƏHƏMMƏDZADƏ (KAŞEF)
Cəfər Məhəmmədzadə 1272 - ci şəmsi ilində (miladi 1892 - ci il) Mamağanda kəndli ailəsində anadan olmuşdur.O, gənc yaşlarında Tiflisdə işlədiyi illərdə gecə məktəbində oxumuş, 1296 - 1297 - ci illərdə (1917 - 1918) həmin şəhərdə nəşr olan"Vətən", "Qızıl şəfəq"," məcəl - Iələrində və "Yeni fikir" ruznaməsində öz şeirləri ilə çıxış etmişdir.O, öz vətəninə qayıtdıqdan sonra zülmkar İran şahlarının, xain məmurların haqsızlıqlarına qarşı azadixah bir şair k…
CABBAR ƏSGƏRZADƏ BAĞÇEBAN
(1885 -1966)
Bağçeban ləqəbi ilə məşhur olan Mirzə Cabbar
Əsgərzadə(Aciz) 1885 - ci ildə İrəvan şəhərində
anadan olmuşdur.İlk təhsilini mollaxanada almışdır.Atası İrəvanda qənnadlıq və memarlıq -
Ia məşğul olmuşdur.Ömrünün baharını təlim və tərbiyə işlərinə sərf edən Bağçeban nəinki Azərbaycanda, bütün Qafqazda və İranda məşhur olmuşdur.O, bir müddət C.Məmmədquluzadənin müdirliyi ilə nəşr olunan məşhur "Molla Nəsrəd…
MİLLİ HÖKUMƏTİN BAŞ PROKURORU, ŞƏHİD
FİRİDUN İBRAHİMİ
"Bütün həyatımız boyunca düzlük və şərəf ilə yaşamışıq.Nədən dar ağacı altında pozğun görünməliyik."
Firidun İbrahimi
("Danışır Azərbaycan" kitabından )
Firidun İbrahimi 1918 - ci ildə (1297) Astara şəhərində ziyalı bir ailədə anadan olmuşdur.O, ibtidai təhsilini Astarada almışdır.Firidunun atası Mirzə Qəni 1929 - cu ildə (1308) siyasi ittihamla həbsə alınmış, bir neçə il zindand…
"SALARE MİLLİ" - BAĞIRXAN
Hacı Rza Bənnanın oğlu Bağır 1861 - ci ildə Təbrizin qədimi " Xiyaban " məhəlləsində anadan olmuşdur.Bu gözəl və pak insan bəzi səbəblər üzündən məktəbə getməmişdir.Lakin hərbi sahədə gözə çarpan istedadı və hüşyarlığı onu tez məşhurlaşdırdı.Belə ki, o kəndxudalığa qədər yüksəlmiş və bir müddətdən sonra Qacarların idarəetmə sisteminə daxil olmuşdur.
Amma ruhiyyə və əqidəsi bu hökumətin prinsip…
MƏSRUTƏ İNQİLABI VƏ SƏTTARXAN
20 - ci əsrin birinci yarısında xalqımız tarixə Məşrutə inqilabı, Ş.M.Xiyabani hərəkatı və 21 Azər hərəkatı adı ilə üç böyük qəhrəmanlıq dastanı yazmışdır.Bir - birinin ardı və tamamlayıcısı olab bu hərəkatların hər biri özlüyündə xalqın azadlığı və demokratik hüquqlarının müəyyən hissəsini irtica və imperializmin əlindən almış və gələcək hərəkat üçün ideoloji zəmin yaratmışdır.Məşrutə inqilabının bir hissəsi olan Səttarxanın başçılığı altında Təbriz hə…
HAŞIM TƏRLAN ( MİRƏLİ MİRƏLİZADƏ)
(1923 - 2014)
Haşlm Tərlan 1923 - cü ildə Bakı yaxınlığında yerləşən bir kənddə Cənubdan Arazın o tayından köçmüş bir ailədə anadan olmuş, ilk təhsilini burada almışdır.O, kiçik yaşlarından şeir yazmağa başlamışdır.
Haşım Tərlanın ailəsi Cənubi Azərbaycandan olduğu üçün 1938 - ci ildə onları İrana köçür - müşlər.Ailəsi Sərab şəhərinin yaxınlığında, ata - baba yurdları olan Zəngilabad kəndində məskən salı…
AZADLIQ FƏDAİSİ RƏHİM İMRANİ
Rəhim İmrani 1923 - cü ildə (1302) Təbrizdə kasıb bir çörəkçi ailəsində anadan olmuşdur.O, ailə vəziyyətinin ağırlığı ilə əlaqədar olaraq çox kiçik yaşlarından xalça fabrikində işləməyə başlayır.Fabrikdə işləməklə bərabər o min cür çətinlik və maneələrə baxmayaraq öz savadsız-
Iığını ləğv etmək üçün gecələr axşam məktəbi- nə gedir, axşam məktəbini müvəffəqiyyətlə bitirir, ancaq orta məktəbi qurtara…
ŞƏHİD ƏBDÜLSƏMƏD İMRANİ
(1885 - 1947)
Əbdülsəməd Mövlamverdi oğlu İmrani 1885 - ci ildə Qaradağ vilayətinin Əhər şəhərində sənətkar- boyaqçı və xalçaçı ailəsində anadan olmuşdur.Hələ gənc ikən siyasi, ictimai fəaliyyətə başlayan Əbdülsəməd Səttarxan hərəkatında fədai yüzbaşısı olmuş, məşhur istibdad nökəri Rəhimxan Çələbiyanlıya qarşı Qaradağ mücahidləri ilə birlikdə müvəffəqiy -
yətlə vuruşmuşdur.Sonra Şey…